„Sú hugmynd er ein af þeim fáu sem er raunverulega sett í fram í áróðursformi af stjórnvöldum og nýtur þverpólitísks samþykkis. Flestir þekkja hin fleygu orð „vér mótmælum allir“ og kannast við verk Gunnlaugs Blöndal af fundinum dramatíska 1851. Fáir virðast tilbúnir að gagnrýna þessa hugmynd opinberlega eða spyrja hvort það sé í raun og veru skynsamlegt að vera rúmlega 300.000 manna þjóð að reka eins einangrað ríki og við mögulega getum. Hvers vegna er hugmyndin um að Ísland þurfi að rembast við að vera algjörlega sjálfstætt enn í umræðunni 75 árum eftir að lýðveldið Ísland var stofnað?“
Baldur segir það liggja í augum uppi hvaðan þessi sjálfstæðisárátta Íslendinga kemur.
„Þann 17. júní 1944 var fyrsta stjórnarskrá lýðveldisins Íslands samþykkt sem færði löggjafar- og framkvæmdarvald frá dönsku krúnunni í hendur hins íslenska forseta. Hugmyndin um fullkomlega sjálfstætt Ísland sem hina sönnu birtingarmynd íslensku þjóðarinnar kom til vegna þess að við vorum alls ekki sjálfstæð og töldum hag okkar betur borgið ef ríkisvaldið væri að öllu leyti staðsett hérna á skerinu. Alls ekki galin hugmynd í upphafi 20. aldar. En aðstæður eru að öllu leyti breyttar núna á hinu herrans ári 2019 þegar alþjóðasamstarf, frjáls viðskipti milli þjóða og frjálsir fólksflutningar eru hornsteinar hagkerfa þeirra ríkja sem við viljum helst bera okkur saman við.“
Hann segir að ef stjórnskipan Íslands yrði borin saman við nálæg ríki sé það ljóst að Ísland sé töluvert „sjálfstæðara“ en gengur og gerist.
„Stjórnarskráin okkar hefur engin ákvæði að geyma um framsal ríkisvalds til alþjóðastofnana þrátt fyrir að einhver þeirra hafi verið svo túlkuð að þau leyfi slíkt vegna EES-samningsins. Þetta einkenni íslenskrar stjórnskipunar má rekja til stofnunar lýðveldisins þegar fyrsta stjórnarskráin var rissuð upp með það eina markmið að koma æðsta valdinu, þá konungsvaldinu, í hendur hins íslenska forseta. Þá var ætlunin að breyta stjórnarskránni seinna enda byggist hún að miklu leyti á grunni frá 1874. Ef við lítum til Evrópu eru flest ríki þar annaðhvort meðlimir í Evrópusambandinu, sem gerir þau sjálfvirkt minna „sjálfstæð“ skv. skilgreiningu íslenskra sjálfstæðissinna, eða sitja við hlið Íslands í EES. Hin eina undantekning á þessu er Sviss sem hefur töluvert frábrugðna stjórnskipan sem byggist að miklu leyti á ríkri hefð fyrir þjóðaratkvæðagreiðslum. Ef við horfum til Bandaríkjanna sjáum við marglaga stjórnkerfi með alríkisstjórnina efst og 51 ríki sem myndu ekki teljast „sjálfstæð“ ef við notum mælikvarðann sem hérlendir sjálfstæðissinnar vilja miða við. Verður hér að telja ríki á borð við San Marino, Vatíkanið og Bandaríkin (sem eitt risastórt ríki) algjörlega ósambærileg við Ísland og þær vangaveltur sem hér eru uppi.“
Baldur segir að sjálfstæðissinnum Íslands hafi tekist nokkuð vel að viðhalda þessu sjálfstæði sem þeir þrá svo heitt, að undanskildum hernaðarumsvifum NATO. Hann tekur fram að þessi umsvif virðist ekki skipta sjálfstæðissinnana svo miklu máli.
„Hver er þá framtíð sjálfstæðs Íslands? Fleiri nýir ostar frá MS? Fleiri tegundir marineringar fyrir SS-kótiletturnar?“
Baldur segir að nú séu uppi háværar raddir sem gagnrýna allt það sem tengist Evrópusamvinnu.
„Dæmi um það er hin sterka andstaða við þriðja orkupakkann og viðbrögð þingflokks Sjálfstæðisflokksins, Jóns Steinars Gunnlaugssonar o.fl. við dómi Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar. Þar voru uppi raddir um að hætta í MDE sem hefur verið einn helsti drifkraftur fyrir réttarbótum á Íslandi síðan við fengum aðild að honum, eins og Ragnar Aðalsteinsson benti réttilega á í Kastljósþætti þar sem Jón Steinar Gunnlaugsson viðraði hugmyndir sínar um að einangra okkur frekar frá erlendum öflum. “
Baldur veltir fyrir sér viðbrögðum Jóns Steinars við dómi mannréttindadómstólsins. Hann segir viðbrögðin áhugaverð vegna þess að í stað þess að taka dóminn til efnislegrar greiningar benti Jón á að hér væri erlent afl að vasast í skipan íslenskra dómstóla.
„Viðbrögð sem þessi undirstrika hve einkennileg þessi kennisetning um algjört sjálfstæði getur reynst í raunheimum. Sigríður Á. Andersen tekur persónulega ákvörðun sem handhafi íslensks ríkisvalds og brýtur lög við skipan dómara með því að fara á svig við mat hæfnisnefndar (Hrd. 519/2017). Mannréttindadómstóll Evrópu bendir á að þarna sé stórlega vegið að réttarríkinu þegar persónulegt gildismat einnar manneskju um hvað henni þyki réttlát eða persónulega hagstæð niðurstaða í hæfnismati vegur þyngra en lög um skipan dómstóla. Viðbrögð sjálfstæðismanna eins og Jóns eru þá þau að gráta krókódílatárum yfir því að fullveldi Íslands sitji í gapastokki og að dómar eins og þessir séu til þess fallnir að tefla sjálfstæði Íslands í stórhættu. Sjálfstæði hverra? Jón hefur augljóslega engar sérstakar áhyggjur af sjálfstæði íslenskra dómstóla svo lengi sem Sjálfstæðisflokkurinn heldur áfram að skipa þá.“
Baldur segir það vera mikilvægt að muna að langflestar eftirlitsstofnanir og dómstólar sem sjálfstæðissinnar óttast séu stofnanir þar sem fjölmörg ríki taka ákvarðanir í sameiningu.
„Íslenski fulltrúinn hefur til dæmis jafn mikið vægi og margfalt fjölmennari ríki við ákvörðunartöku í Mannréttindadómstól Evrópu. Ein undantekning frá þessu er að Ísland á lítinn sem engan þátt í ákvarðanatökum Evrópusambandsins þrátt fyrir þau miklu áhrif sem þær hafa á íslenska lögsögu í gegnum EES-samninginn. Þessa valdþurrð má rekja til sjálfstæðisáráttu okkar en til þess að fá að taka þátt í ákvarðanatöku ESB þyrftum við fyrst að ganga í ESB, en þá værum við auðvitað að afsala valdi til „erlendra aðila“ í augum sjálfstæðissinna.“
Baldur veltir því einnig fyrir sér hvaða erindi hugmyndin um rækilega sjálfstætt Ísland eigi í dag.
„Margir myndu segja að hún ætti meira erindi en nokkru sinni fyrr, nú þurfi virkilega að girða fyrir landamærin og hleypa engum lífverum inn, hvorki lifandi né dauðum. Enn fremur rímar þessi rótgróna hugmynd vel við þann áróður öfgaþjóðernissinna, popúlista og rasista sem hasla sér völl víðs vegar um Evrópu með því að ala á andúð á innflytjendum og þess háttar.“
Baldur telur það líklegt að þeir flokkar sem hafa verið hvað háværastir í gagnrýni á Evrópusamvinnu muni nýta sér þessa hugmynd til frekari einangrunar Íslands.
Hann segir að flokkar eins og Sjálfstæðisflokkurinn, Miðflokkurinn, Framsókn og Flokkur fólksins muni gera það með harðari og enn ómannúðlegri stefnu í innflytjendamálum en gengur og gerist í dag.
Baldur segir alþjóðastjórnmál vera einkennileg hvort sem litið er til sjónvarpsforsetans Trump í Bandaríkjunum eða til Boris Johnson í Bretlandi.
„Frasar eins og „Make America great again“ í Bandaríkjunum og „We want our country back“ í Bretlandi hafa reynst góð leið til að raka saman atkvæðum og því eru slagorð á borð við „Ísland fyrir Íslendinga“ og „Fyrir sjálfstætt Ísland“ eitthvað sem Miðflokkurinn og aðrir popúlistar ættu auðveldlega að geta hrópað eftir allt það sjálfstæðistal sem bergmálað hefur í íslenskum stjórnmálum í 100 ár.“
Hann talar því næst um íslensku krónuna og segir hana virka eins og stjórnlausan fleka sem þjóðin stendur dauðhrædd á. Hann segir þetta allt vera gert í þágu fjársterkra útflutningsfyrirtækja sem þekkja sveiflurnar og kunna að forða gjaldeyrinum sínum þegar niðursveifla er í vændum.
„Krónan er dýr í rekstri og einfaldlega fáránlegur rembingur að halda í hana í stað þess að leita stuðnings sterkara hagkerfis eins og býðst okkur í Evrópu. Þar er eins og annars staðar í íslensku stjórnarfari ríghaldið í einhverskonar gamalt stolt um að við getum vel staðið á eigin fótum og rekið tröllauknar stofnanir sem sjá um gjaldeyrinn í stað þess að nýta hið evrópska hagkerfi sem við eigum svo greiðan aðgang að og nota eigin fjármuni í skynsamlegri ráðstafanir, eins og aðgerðir sem miða að því að lækka vöruverð á Íslandi sem er hærra en þekkist í nokkru öðru landi í Evrópu.“
Baldur segir þessa hugvekju sína ekki vera ritaða í þeim tilgangi að fræða lesendur um sögu, hagfræði eða lögfræði enda sé hann ekki sérfræðingur í því.
„Öllu heldur var ætlunin að varpa fram þeirri spurningu hvort sá einbeitti vilji þeirra sem stjórna landinu til að halda valdasprotum og eftirliti með valdhöfum algjörlega innanlands þjóni raunverulegum hagsmunum borgara landsins. Eða er þessi sjálfstæðisárátta bara hula sem þau fáu nýta sér til að halda valdinu yfir okkur hinum án þess að þurfa að sæta eftirliti?“
Hann telur Íslendinga, sérstaklega þá ungu, vera langþreytta á þessu leikriti.
„Við viljum minna íslenskt og meira útlenskt, alls staðar.“
