Tæplega 30% fullorðinna og rúmlega 70% framhaldsskólanema ná ekki nægum svefni. – Dagleg neysla orkudrykkja meðal framhaldsskólanema hefur aukist úr 21,7% árið 2016 í 54,6% árið 2018. – Dregið hefur úr ávísunum sýklalyfja til barna. – Þátttaka í skimun fyrir leghálskrabbameini og brjóstakrabbameini hefur minnkað síðastliðin ár. – Um 60% landsmanna telja sig mjög hamingjusama. Þetta og margt fleira má lesa út úr nýjum lýðheilsuvísum Embættis landlæknis.
Embættið kynnti lýðheilsuvísana á fundi í Hljómahöllinni í Reykjanesbæ í gær. Þetta er í fjórða sinn sem Embætti landlæknis gefur þá út. Lýðheilsuvísar eru safn mælikvarða sem gefa vísbendingar um heilsu og líðan þjóðarinnar. Þeir eru settir fram til þess að veita yfirsýn og auðvelda heilbrigðisþjónustu og sveitarfélögum að greina stöðuna í eigin umdæmi þannig að vinna megi með markvissum hætti að því að bæta heilsu og líðan íbúanna.
Einnig kom fram að hlutfall framhaldsskólanema sem hafa orðið ölvaðir einu sinni eða oftar síðustu 30 daga hefur lækkað á landsvísu en þar er þó nokkur breytileiki milli heilbrigðisumdæma. Hlutfall þeirra sem reykja daglega heldur áfram að dragast saman og er nú 8,6%.
Helstu áskoranir varðandi lifnaðarhætti landsmanna er of stuttur svefn, orkudrykkjanotkun, streita og andleg líðan ungmenna. Tæplega 30% fullorðinna og rúmlega 70% framhaldsskólanema ná ekki nægum svefni. Á sama tíma hefur gríðarleg aukning orðið á daglegri neyslu orkudrykkja meðal framhaldsskólanema en þar fer hlutfallið á landsvísu úr 21,7% árið 2016 í 54,6% árið 2018. Auk þess hefur gosdrykkjaneysla fullorðinna aukist á landsvísu.
Dóra greindi frá því að rannsóknir sýni fram á að upplifun nemenda á því hvernig kennurum líki við þá hafi áhrif á líðan og námsárangur í skóla. Það er því umhugsunarvert að einungis 55,7% nemenda í 8.-10. bekk upplifi það að kennurunum líki vel við þá. Rannsóknir hafa einnig sýnt að samvera unglinga og foreldra sé verndandi þáttur fyrir áhættuhegðun og því áhyggjuefni að sjá hlutfall þeirra nemenda í 9.-10. bekk sem verja tíma með foreldum sínum utan skólatíma á virkum dögum lækka.
Sigríður Haraldsdóttir, sviðsstjóri heilbrigðisupplýsinga hjá Embætti landlæknis fjallaði um lýðheilsuvísa sem tengjast heilsu og sjúkdómum. Sigríður vakti athygli á því að tíðni sýklalyfjaávísana til barna undir 5 ára hefur lækkað á landinu í heild. Mest hefur tíðnin lækkað í þeim heilbrigðisumdæmum þar sem hún var hæst. Enn er þó mikill munur á tíðni ávísana milli heilbrigðisumdæma og er hún sem fyrr hæst á höfuðborgarsvæðinu. Þátttaka í skimun fyrir leghálskrabbameini og brjóstakrabbameini hefur minnkað undanfarin ár en þátttakan stóð í stað milli áranna 2017 og 2018 ef horft er á landið í heild. Þátttaka í þessum skimunum en þó enn talsvert breytileg milli heilbrigðisumdæma.
Tíðni liðskiptaaðgerða á mjöðm og hné hefur farið vaxandi í kjölfar átaks til styttingar biðlista. Aldursstöðluð aðgerðatíðni er hæst á Norðurlandi og Austurlandi. Komum á heilsugæslustöðvar á íbúa hefur fjölgað síðustu 2 ár ef á heildina er litið. Mest er fjölgunin á höfuðborgarsvæðinu þar sem nýtt fjármögnunarkerfi var tekið í notkun á árinu 2017, sem hefur m.a. það markmið að efla heilsugæsluna sem fyrsta viðkomustað sjúklinga. Á sama tíma hefur lítillega dregið úr komum til sjálfstætt starfandi sérfræðilækna og er fjöldi koma á íbúa mjög mismunandi eftir heilbrigðisumdæmum. Flestar eru þær á höfuðborgarsvæðinu þar sem mest framboð er af þessari þjónustu.
Við val á lýðheilsuvísum er sjónum einkum beint að þeim áhrifaþáttum heilsu og líðanar sem fela í sér tækifæri til heilsueflingar og forvarna. Þá er leitast við að velja þá þætti í sjúkdómabyrði sem mikilvægt er að heilbrigðisþjónusta hvers umdæmis geri sér grein fyrir og bregðist við.
