„Að reyna að draga upp mynd af mér, manneskju sem er með afrískan bakgrunn, sem hefur upplifað kynþáttafordóma og greint frá því opinberlega, sem þjóðernissinnuðum sósíalista, er sennilega með því ljótasta sem ég hef þurft að lesa um sjálfa mig,“ skrifar Sanna Magdalena Mörtudóttir í löngum pistli sem hún birtist á Facebook í gærkvöld, og er greinilega mikið niðri fyrir.

Tilefnið eru skrif annars borgarfulltrúa, en Sabina Leskopf, borgarfulltrúi Samfylkingarinnar, spyr í pistli hvort Sósíalistaflokkurinn sé þjóðernissinnar. Tilefni spurningarinnar er að allir flokkar í borgarstjórn nema Sósíalistaflokkurinn greiddu atkvæði með nýjum samþykktum Fjölmenningarráðs. Kjarni ágreiningsins snýst um hvort líta eigi á innflytjendur sem Íslendinga eða útlendinga. Sabine segir að viðhorf Sönnu í málinu beri vitni um þjóðernisstefnu.

Sabine skrifar:

 Þjóðernissinnaðir sósialistar?
Á síðasta borgarstjórnarfundi greiddu allir flokkar nema Sósíalistaflokkurinn atkvæði með nýjum samþykktum Fjölmenningarráðs. Með þessum samþykktum verður ráðið verulega eflt, fær miklu meira vægi innan borgarkerfisins og þar verða fulltrúar frá Samtökum kvenna af erlendum uppruna og Móðurmál sem og fulltrúi starfsfólks borgarinnar.

Fulltrúi Sósialistar vildi ekki að ráðið væri að „stuðla að samtali á milli Íslendinga og innflytjenda“ vegna þess að við værum þar með að segja að innflytjendur geti ekki orðið Íslendingar. Þessi hugsun er algerlega úrelt og ber í raun vott um þjóðernissinnaða hugsun. Ef innflytjandi vill sjálfur á einhverjum punkti skilgreina sig sem Íslending þá er það fínt – þar með segir hann í raun og veru fyrst og fremst hvað honum liður vel hér.

Sabine virðist andsnúin þeirri hugsun sem felst í að vilja aðlaga innflytjendur að íslensku samfélagi:

En hver ætti annars að skilgreina hvað það þýðir að vera Íslendingur? Hver er mælikvarðinn? Allt of lengi hefur umræðan hér snúist um hugtakið „aðlögun“. Hugtakið sjálft felur í sér mat á því að það þarf að laga eitthvað eða í þessu tilfelli einhvern. Að vera innflytjandi telst þá vera ófullnægjandi meðlimur samfélagsins, sem á að verða sem fyrst eins og allir hinir. Og ef það snýst um að verða Íslendingur þá erum við í rauninni dæmdir að misheppnast – því sumt er einfaldlega ekki hægt að „laga“. 

Væri ekki nær að hætta að hugsa svona? Að viðurkenna innflytjendur eins og þeir eru, að gera þeim kleift að vera virkir þátttakendur, að skapa jöfn tækifæri og jú – að stuðla að samtali, því gjáin milli Íslendinga og innflytjenda er raunveruleiki sem er jafnvel að aukast í núverandi ástandi og það er verið að ávarpa hér með skýrum orðum. Kannski líta innflytjendur þá á sig sem Íslendinga, en vonandi ávallt sem Íslendinga með meiru.

Sanna orðið fyrir miklum fordómum vegna húðlitar síns

Sönnu er afar misboðið vegna þessara skrifa og segir að aldrei hefði sér dottið í hug að einhver ætti eftir að reyna að daga upp mynd af henni sem þjóðerrnissinna eins og skilja megi af orðum Sabine Leskopf. Sanna segir frá fordómum sem hún hefur orðið að þola vegna húðlitar síns:

 Eins og þið flest öll sennilega vitið þá er ég með dekkra litarhaft en meginþorri landsmanna þar sem annað foreldri mitt er frá Tansaníu í Afríku. Sökum þess hefur maður þurft að heyra ýmislegt misskemmtilegt en það sem stendur sennilega upp úr er þegar það var kallað á eftir mér „hey negri ég skeit á þig áðan“, allt út af því að ég er skilgreind sem svört, dökk eða brún og við búum við mjög skaðlega aldagamla hugmyndafræði um ólíka „kynþætti“ (ég set hugtakið kynþáttur í gæsalappir til að undirstrika að það er enginn líffræðilegur sannleikur fólginn í því að tala um ólíka kynþætti mannkyns, það er svo lítið af erðamengingu okkar sem stjórnar útlitslegum einkennum. Sú flokkun gengur því ekki upp líffræðilega en hugmyndafræðin á bakvið kynþáttahugtakið hefur verið notuð til aðgreiningar og jaðarsetningar í gegnum tíðina. Kynþáttahugtakið er því félagsleg smíð frekar en líffræðilegur sannleikur).

Sanna segir að þjóðernishyggja sé skaðleg hugmyndafræði sem nú sé á uppleið á ný:

Skaðsemi þjóðernissinnaðrar hugmyndafræði birtist okkur víða í dag, bæði hér á landi og erlendis, þar sem hún hefur í mörgum tilfellum leitt til dauðsfalla. Orðræðan sem byggir á hugmyndafræðinni „við“ á móti „hinum“ er svo hættuleg og birtist okkur. m.a. í tali um að loka landamærum og byggja upp veggi. Á tímum þar sem maður vonaðist til þess að við værum að ná lengra í þessarri baráttu virðist útlendingahatur, mismunun og kynþáttafordómar fara sívaxandi. Það sló mig þegar mamma mín sagði mér frá því að hún væri ekkert allt of sátt við hugmyndina um að við færum einn daginn til Bandaríkjanna eins og staðan væri þar núna, þá var hún að vísa til lögregluofbeldisins þar í landi gagnvart svörtu fólki. Hún sagði að ef við skyldum gera okkur ferð þangað, þá myndi hún sennilega biðja mig um að vera ekki með krullurnar sýnilegar, til að reyna að draga úr því að blandaði uppruni minn sæist. Eitthvað sem ég hef aldrei þurft að hafa áhyggjur af, þar sem það eina sem ég hef áhyggjur af er hvort að einhver verði mögulega með leiðindi við mig einhversstaðar, með spurningum, athugasemdum og óviðeigandi snertingum.

Sanna segist hafa átt von á fordómum vegna húðlitar síns þegar hún var kjörin borgarfulltrúi enda hafi hún alveg frá því hún var barn verið minnt á að hún sé öðruvísi:

Alveg frá því ég var lítil hefur einhver minnt mig á að ég væri talin öðruvísi sökum litarhafts, sökum þess að við búum við einsleita þjóðarímynd. Það er mjög útilokandi að teljast ekki vera hluti af þjóðinni sökum þess að annað foreldri þitt er erlent og þú lítur aðeins öðruvísi út en flestir hinir. Það er mjög lýjandi að þurfa sífellt að útskýra fyrir fólki af hverju ég lít út eins og ég lít út og að þurfa að sannfæra fólk um að ég skilji íslensku. Ég hef verið opinská með upplifun mína sem hefur verið mjög mótandi, ég hef komið fram á ýmsum stöðum og talað um þessa upplifun og báðar ritgerðir mínar á háskólastiginu fjölluðu um rasisma og skaðsemi þjóðernishyggju og hversu útilokandi sú hugmyndafræði er. Í BA ritgerðinni minni skrifaði ég um hugtakið negri og í MA ritgerðinni minni talaði ég við fimmtán Íslendinga af blönduðum uppruna þar sem við ræddum kynþáttafordóma, það að tilheyra, rasísk hugtök og staðalmyndir svo fátt eitt sé nefnt.

Vill forðast að stilla upp innflytjendum og Íslendingum sem andstæðum

Sanna víkur síðan talinu að samþykktum Fjölmenningarráðs. Segir ráðið sinna afar mikilvægu hlutverki og nauðsynlegt sé að efla það. En hún hafi gert athugasemdir við orðalag samþykktanna:

Á síðasta borgarstjórnarfundi var samþykkt fjölmenningarráðs tekin fyrir en þar er fjallað um markmið og hlutverk ráðsins. Fjölmenningarráð sinnir gríðarlega mikilvægu hlutverki og það er mjög jákvætt og nauðsynlegt að það sé verið að efla ráðið og gefa því meira vægi innan Reykjavíkurborgar en áður var. Áður en samþykkt Fjölmenningarráðs var borin upp á borgarstjórnarfundi, var hún lögð fram í forsætisnefnd, þar sem ég ásamt nokkrum öðrum borgarfulltrúum sitjum. Þar setti ég fram nokkrar athugasemdir við orðalag og við fjölluðum aðeins um það innan nefndarinnar. Orðalaginu var síðan breytt á nokkrum stöðum, með það að leiðarljósi að ekkert í orðalaginu væri hægt að skilja sem útilokandi. Þegar ég las síðan yfir samþykktina fyrir borgarstjórnarfund þá sá ég að á einum staðnum í samþykktinni stóð „á milli Íslendinga og innflytjenda“.

Að sjálfsögðu eigum við að stuðla að samtali á milli Íslendinga og innflytjenda en á borgarstjórnarfundi vildi ég koma á framfæri vangaveltum mínum vegna þessa orðalags. Ég fór því upp í pontu þar sem ég skýri frá því að mér finnist samþykktin mjög jákvæð en að ég væri að velta fyrir mér þessu orðalagi, að með því að tala um Íslendinga sem einn hóp og innflytjenda sem annan hóp, gætu sumir kannski skilið það sem svo að það væri verið að stilla Íslendingum upp andstætt innflytjendum. Það er það sem mig langaði að koma á framfæri, að enginn gæti skilið það sem svo að innflytjendur gætu aldrei verið skilgreindir sem Íslendingar. Þetta byggi ég á samtali mínu við innflytjendur sem hafa greint frá því hversu útilokandi það er að vera alltaf skilgreindur sem innflytjandi en ekki viðurkenndur sem Íslendingur, sem hluti af samfélaginu. Mér fannst þetta vera eitthvað sem hafi þurft að skoða betur og því sat ég hjá í atkvæðagreiðslu um samþykktina. Ég gerði það með tilliti til fyrrnefndra athugasemda og var þar með að vonast til þess að hægt væri að líta aftur yfir skjalið með tilliti til þessa sjónarmiðs. Þar er ég með engu móti að reyna að vinna gegn mikilvægu starfi fjölmenningarráðs eins og sumir hafa ákveðið að stilla upp. Ég myndi aldrei gera neitt til að koma í veg fyrir það að raddir fólks með erlendan bakgrunn fái hljómgrunn.

Með því ljótasta

Sanna segir að vissulega geti fólk haft mismunandi skilning á því hvað sé viðeigandi og ekki. Sjálfsagt sé að ræða það. En að útmála hana sem þjóðernissinna sé afar ljótt:

Auðvitað erum við kannski ekki öll með sama skilning á orðum eða hvað teljist viðeigandi og hvað ekki og þá eigum við að ræða það. En að reyna að draga upp mynd af mér, manneskju sem er með afrískan bakgrunn, sem hefur upplifað kynþáttafordóma og greint frá því opinberlega, sem þjóðernissinnuðum sósíalista, er sennilega með því ljótasta sem ég hef þurft að lesa um sjálfa mig.