Það er eitt og annað sem maður fer að spá í þegar berast fréttir um að listaverk eftir Gunnlaug Blöndal sé lokað í geymslu í Seðlabankanum vegna þess að það sýnir nekt.

Í fyrsta lagi – hvernig stendur á því að Seðlabankinn á yfirleitt svona listaverk? Seðlabankinn hefur reyndar lengi verið eins konar ríki í ríkinu – en samt finnst manni eiginlega óþarfi að hann hafi sitt eigið listasafn.

Svo spyr maður um dómgreind þeirra sem taka svona ákvörðun. Var kvartað yfir mynd Gunnlaugs eða fundu þeir þeir það upp hjá sjálfum sér að myndin væri á einhvern hátt ofbjóðanleg?

Hvernig stendur á þessari ritskoðunaráráttu – þessum tepruskap? Er þetta eitthvað nýtilkomið eða eitthvað gamalt sem gýs upp aftur?

Gunnlaugur málaði mikið af konumyndum. Eitt frægasta verkið, Stúlka með greiðu, á sér merkilega sögu hvað varðar tengsl þess við almenning. Ragnar Jónsson í Smára var einstakur fagurkeri. Hann átti þá hugsjón að færa list, bókmenntir og menningu inn í líf Íslendinga.

Ragnar gaf út bækur, beitti sér fyrir tónleikahaldi og vildi lyfta íslenskri myndlist á stall. Meðal þess sem hann tók sér fyrir hendur var að gefa út myndir eftir samtímalistamenn íslenska í vönduðum eftirprentunum. Þessar eftirprentanir komu út á sjötta og sjöunda áratug síðustu aldar – alls voru gefnar út 35 myndir eftir 17 af helstu listamönnum þjóðarinnar.

Margar myndanna urðu fyrir vikið eins konar þjóðareign. Meðal þeirra var Stúlka með greiðu eftir Gunnlaug Blöndal. Ég man að í æsku minni hékk þessi mynd víða á heimilum. Hún var mjög vinsæl. Þjóðin þekkti hana.

Fæstum þótti myndin of dónaleg til að hafa í stofu. Voru þetta þó engir sérstakir frjálsræðistímar.

Ljósmyndina hér að ofan setti vinkona mín ein á Facebook í dag. Hún sýnir innrammaða eftirprentun af Stúlku með greiðu. Tekið er fram að þetta sé af heimili eldri borgara. Svona barst myndin út til landsmanna í stóru upplagi. Í texta um myndina og Gunnlaug Blöndal  á vef Listasafns Reykjavíkur er vitnað í  Björn Th. Björnsson:

„Fyrir [honum] vakir alls ekki að túlka lífið, veruleikann. Hann notfærir sér aðeins svipmyndir hans sem rómantískt yrkisefni, smíðisefni fegurðar, sem á sér í raun og veru hljómgrunn á allt öðru sviði mannlífsins. … Þar á ég ekki sízt við konumyndir hans, en margar þeirra eru óumdeilanleg snilldarverk, þrungnar rósemd og djúpu, ljóðrænu yndi.“