Umræðan um pálmatrén í glerhjúpnum fer í ýmsar áttir og svosem ekki allar jafn óvæntar. Það hefði ekki þurft neinn spámann til að sjá að þetta þætti allt hið vandræðalegasta mál – yrði fjarskalega illa tekið. Eiginlega hlýtur maður að spyrja um veruleikatengingu þeirra sem datt í hug að velja þetta verk til uppsetningar, læsi þeirra á samtímann. Borgarstjórnin hefur verið í nægum vandræðum fyrir, en þarna eru komin dönsku puntstráin líkt og í tíunda veldi.
Jú, líklegast er að verkið sjúskist fljótt, það verði erfitt að halda glerhjúpnum hreinum og fallegum í saltroki og ryki, og lífslíkur pálmatrjánna eru alveg mátulegar eins og bæði garðyrkjufræðingar og veðurfræðingar benda á. Gróðurhús eru heldur ekki alveg ný af nálinni á Íslandi.
En svo er það verkið sjálft. Það er vissulega eftir þekkta listakonu, norska sem starfar í Þýskalandi. Karin Sander heitir hún og iðkar að setja alls kyns hluti inn í glerhjúpa. En í rauninni er þetta það sem er kallað kits. Það dansar á mörkum þess að vera fjarskalega ósmekklegt, á jaðri hallærislegheita, eins og eitthvað sem maður gæti séð í verslunarmiðstöð.
Og viti menn – það eru pálmatré í Smáralind.
Í þessu er kannski fólgin ákveðin tvíræðni, en hún skilar sér tæplega í samhengi þessa nýbyggðs hverfis í Reykjavík þótt það kunni að líta ágætlega út á teikningu arkitekta. Það er „illa rætt og undarlega sett“ eins og segir í þekktu kvæði. Jón B. K. Ransu sem hefur skrifað mikið um myndlist setur þetta til dæmis fram á Facebook:
„Sennilega hápólitískt verk sem fjallar um innflytjendamál og hlúa þurfi að þeim málum og leggja í það fullt að fé. Örugglega ekki þægilegt að vera pálmatré á norðurhjara veraldar. Aðallega finnst mér þetta samt lítt spennandi djók.“
Vegna þess hversu undarlega er að þessu staðið finnur maður allt í einu gjósa upp andúð á listaverkum á almannafæri. Líkt og það sé skelfilegt bruðl sem við Íslendingar höfum alls ekki efni á. Samskiptamiðlar eru náttúrlega gróðrarstía fyrir slíka forpokun.
Staðreyndin er auðvitað sú að hér eins og í öðrum þokkalega siðmenntuðum löndum hafa verið sett upp listaverk í almannarýminu í gegnum tíðina. Það nær alla leið aftur í fornöld. Menn hafa almennt ekki talið það eftir sér. Einu sinni voru það styttukarlar, eins og Hannes og kóngarnir og Jónas, svo höggmyndir eftir Einar, Ásmund og Sigurjón og síðar Rúrí og Magnús Tómasson. Hin stórkostlega þúfa eftir Ólöfu Nordal sem er úti á Granda og setur mikinn svip á umhverfið.
Það er reyndar annað sem er umhugsunarvert. Á árum áður, þegar þjóðin var blankari en hún er nú, var miklu meira lagt upp úr því að skreyta hús með listaverkum. Á Landsspítalanum og Austurbæjarskólanum eru lágmyndir – þessi hús voru byggð á tíma kreppunnar. Reykjavíkurapótek með stigaganginum fagra þar sem eru styttur eftir Guðmund frá Miðdal. Mósaíkmynd Gerðar Helgadóttur á Tollstöðinni. Verk Sigurjóns Ólafssonar á Búrfellsstöð.
Hafrún Kristjánsdóttir sálfræðingur skrifar litla hugvekju um þetta á Facebook. Þetta er nauðsynlegt að hafa í huga hvað sem manni finnst um pálmatré Karin Sander.
„Ekki það að ég sé eitthvað sérstaklega ánægð með þessi pálmatré en borg án lista væri ömurlegur staður. Það er lika til eitthvað sem heitir umhverfisálfræði og það er alveg skýrt þar að fallegt umhverfi eykur vellíðan fólks. Ef við höfum ekki efni á að fegra umhverfi okkar með list hefur það enginn.“
