Óli Björn Kárason, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, skrifar í Morgunblaðið í dag um sjálfstæði fjölmiðla. Hann er gagnrýninn á hugmyndir Lilju Alfreðsdóttur, mennta- og menningarmálaráðherra um útfærslur á stuðningi við einkarekna fjölmiðla og segir engan pólitískan vilja til þess að ráðast á rót vandans, sem sé fíllinn í stofunni, RÚV.
Hann spyr hvort ekki beri að tryggja að RÚV fari að lögum:
„Ríkisútvarpið fékk á síðasta ári liðlega 4,1 milljarð króna frá skattgreiðendum í formi útvarpsgjalds og hafði auk þess 2,3 milljarða í tekjur af auglýsingum, kostun og öðru í samkeppnisrekstri. Heildartekjur voru því rúmlega 6,4 milljarðar króna.
Ríkisútvarpið starfar samkvæmt sérstökum lögum. Í 4. grein er Ríkisútvarpinu gert skylt að stofna og reka dótturfélög, vegna samkeppnisrekstrar. Þetta á t.d. við um sölu auglýsinga og útleigu á tækjabúnaði eða aðstöðu til framleiðslu á kvikmynda- og sjónvarpsefni. Fram til loka síðasta árs þurfti Ríkisútvarpið ekki að uppfylla þessa kvöð. En samkvæmt ákvörðun Alþingis í desember 2015 var Ríkisútvarpinu gert skylt frá og með 1. janúar 2018 að vera með samkeppnisrekstur í dótturfélögum, með aðskildum fjárhag.
Þetta hefur ekki verið gert. Ríkisútvarpið gengur því gegn ákvæðum laga og hefur gert allt þetta ár meðal annars þegar auglýsingamarkaðurinn var þurrkaður upp í sumar í skjóli heimsmeistaramótsins í knattspyrnu. Skaði einkarekinna fjölmiðla verður seint metinn að fullu. Er ekki rétt, þegar reynt er að rétta hlut og skjóta stoðum undir sjálfstæða fjölmiðla, að byrja á því að tryggja að Ríkisútvarpið fari að lögum?“
Hann segir engan pólitískan vilja til að ráðast á rót vandans, sem séu forréttindi Ríkisútvarpsins:
„Óhætt er að fullyrða að mikill meirihluti þingmanna stendur tryggan vörð um Ríkisútvarpið. Engu er líkara en að sumum þyki vænna um þá stofnun en nokkra aðra. Þess vegna verður samstaða um það að „bæta“ Ríkisútvarpinu upp reiknað tekjutap vegna lítils háttar takmörkunar á umsvifum þess á auglýsingamarkaði, líkt og menntamálaráðherra leggur til. Og reikningurinn endar alltaf hjá skattgreiðendum. Ég hef orðað þetta þannig að Ríkisútvarpið njóti þess að vera í mjúkum og hlýjum faðmi stjórnmálanna. Forgangsröðunin þegar kemur að fjölmiðlun hér á landi er sú að fyrst skuli tryggja rekstur og framtíð Ríkisútvarpsins og síðan sé rétt að vinna að því að sjálfstæðir fjölmiðlar lifi af – svona rétt við hungurmörk.“
Óli Björn gagnrýnir einnig hugmyndir menntamálaráðherra um hvernig styðja skuli við einkarekna fjölmiðla, með endurgreiðslu ritstjórnarkostnaðar að hluta, fyrir 350 milljónir:
„Þegar þetta er skrifað liggur ekkert fyrir eftir hvaða reglum verður farið við væntanlega endurgreiðslu, sem þó verður bundin við ákveðið hámark. Ég hef ítrekað varað við hugmyndum um millifærslukerfi hins opinbera til að styðja við bakið á einstökum fyrirtækjum eða atvinnugreinum. Við höfum slæma reynslu af slíku. Og það er þversögn fólgin í því að reyna að styðja við frjálsa og opna fjölmiðlun með beinum ríkisstyrkjum og millifærslum. Valkreppa mín og margra annarra er hins vegar að við eigum ekki um marga kosti að velja og fáa góða, a.m.k. ekki á meðan við höfum ekki pólitískan styrk til þess að leiðrétta ranglætið sem viðgengst á fjölmiðlamarkaði með umfangsmiklum ríkisrekstri. Það skal játast að við sem leggjum áherslu á öfluga einkarekna fjölmiðla erum í nauðvörn. En ólíkt Snæfríði Íslandssól getum við ekki leyft okkur að velja fremur versta kostinn en þann næstbesta (eða minnst vonda).alkreppa mín og margra annarra er hins vegar að við eigum ekki um marga kosti að velja og fáa góða, a.m.k. ekki á meðan við höfum ekki pólitískan styrk til þess að leiðrétta ranglætið sem viðgengst á fjölmiðlamarkaði með umfangsmiklum ríkisrekstri. Það skal játast að við sem leggjum áherslu á öfluga einkarekna fjölmiðla erum í nauðvörn. En ólíkt Snæfríði Íslandssól getum við ekki leyft okkur að velja fremur versta kostinn en þann næstbesta (eða minnst vonda).
Undir lok síðasta árs lagði ég til að virðisaukaskattur af áskriftum prent-, ljósvaka- og netmiðla yrði felldur niður. Með niðurfellingu virðisaukaskattsins væri fólgin yfirlýsing um nauðsyn þess að leiðrétta lítillega samkeppnisstöðu á fjölmiðlamarkaði – gera hana örlítið sanngjarnari og heilbrigðari. Það kann að vera að skynsamlegra sé að taka upp endurgreiðslu virðisaukaskatts fremur en að fella hann niður með formlegum hætti. Með sama hætti er hægt að huga að kostum og göllum þess að fjölmiðlar geti fengið endurgreidd tryggingagjöld vegna ritstjórna.“
