Fátæktarmörk hafa lengi verið pólitískt þrætuepli í Danmörku og óhætt að segja að fylkingarnar á þingi séu algjörlega á öndverðum meiði hvað varðar þessi mörk. Borgaraflokkarnir (hægrimenn) eru alfarið á móti þeim en vinstrimenn vilja hafa ákveðin fátæktarmörk til viðmiðunar. Vinstristjórn Helle Thorning-Schmidt lagði grunninn að fátæktarmörkum með því að koma á laggirnar hópi sérfræðinga sem áttu að finna út hver mörkin væru í eitt skipti fyrir öll. Niðurstaðan lá fyrir í júní 2013 og opinbert fátæktarviðmið var orðið að veruleika. Línan var dregin við að einhleypur einstaklingur sem hefði minna en 103.000 danskar krónur í ráðstöfunartekjur, eftir skatt, á ári væri fátækur. Þessi upphæð á að duga fyrir húsnæðiskostnaði, vatni, hita, rafmagni, tryggingum, samgöngum, mat og öðru sem til fellur. Viðmiðið átti ekki við námsmenn og fólk sem á miklar eignir. Þá þurfti fólk að hafa verið undir þessum ráðstöfunartekjumörkum þrjú ár í röð til að teljast fátækt. Niðurstaðan varð að árið 2013 féllu 42.200 manns í þann hóp sem taldist fátækur. Í framhaldinu átti síðan að fylgjast með þróuninni, rýna í niðurstöðurnar og meta til hvaða pólitísku aðgerða væri hægt að grípa. Karen Hækkerup (Jafnaðarmannaflokknum), félagsmálaráðherra, sagði þá að málið snerist ekki endilega um að finna einhverja tölu um hversu margir væru fátækir, heldur að komast að orsökum þess að fólk endar í fátækt, af hverju það festist í fátækt og hvernig væri hægt að þróa félagsmálastefnu sem hjálpaði fólki út úr þeim aðstæðum.
Strokleðrið dregið upp
Ekki leið á löngu þar til fátæktarviðmiðin voru beinlínis þurrkuð út. Það gerðist þegar borgaralegu flokkarnir komust til valda árið 2015 en þeir líta á þessi viðmið sem algjöra markleysu. Karen Ellemann, félagsmálaráðherra frá Venstre, sagði þá að ekki væri hægt að nota þessi viðmið til neins. Ríkisstjórnin sætti harðri gagnrýni fyrir þetta þar sem hún hafði áður sett þak á hversu mikla fjárhagsaðstoð atvinnulausir gætu fengið frá hinu opinbera og lækkað fjárhagslegan stuðning við innflytjendur. Gagnrýnendur sögðu að afnám fátæktarviðmiðanna hafi verið lokahnykkurinn á verkinu því nú væri ekki lengur hægt að fylgjast með afleiðingum þessara aðgerða ríkisstjórnarinnar.
Ný fátæktarmörk
Nýlega fékk Danska hagstofan það verkefni frá fjármálaráðuneytinu að fylgjast með hvernig Dönum gengi að uppfylla heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna en Danir taka þátt í því verkefni. Um 169 markmið er að ræða og ná þau allt frá fátækt til friðar. Eitt markmiðanna er að fækka fólki á öllum aldri sem býr við fátækt um helming fyrir árið 2030. Hagstofan ætlar að fylgjast með þremur atriðum sem geta gefið góða mynd af stöðunni. Þessi atriði eru hversu margir hafa lágar tekjur, hversu margir telja að þeir séu í erfiðri fjárhagslegri stöðu og hversu margir eru undir nýju fátæktarmörkunum og tilheyra því þeim hópi sem telst mjög fátækur. Hagstofan ákvað að nýju fátæktarmörkin skyldu vera 117.000 danskar krónur á ári fyrir einhleypan einstakling, það svarar til tæplega tveggja milljóna íslenskra króna. Það eru 9.800 danskar krónur, eða rúmlega 160 þúsund íslenskar krónur, í ráðstöfunartekjur á mánuði. Nú varð einnig sú breyting að aðeins er miðað við eitt ár en ekki þrjú samfelld eins og áður. Þetta hefur í för með sér að hópur mjög fátækra er mun stærri en hann var þegar gamla viðmiðið var við lýði áður en núverandi ríkisstjórn afnam það. Árið 2016 voru um 50.000 manns í þessum hópi, nú eru þeir 226.500.
Þetta leggst vægast sagt illa borgaralegu flokkana og þá sem fylgja þeim að málum. Hjá frjálslyndu hugveitunni Cepos skilja menn ekki að óháð ríkisstofnun skuli geta sett þessi viðmið og benda á að aðferðafræðin sé gagnrýnisverð. Til dæmis hverfi um 55 prósent fólks úr fátæktarhópnum eftir um eitt ár vegna breyttra aðstæðna þess. Þá sé hagstofan að skilgreina hugtak sem sé mjög umdeilt og háð huglægu pólitísku mati.
Niels Ploug, deildarstjóri hjá hagstofunni, segir að tvær ástæður liggi að baki nýju fátæktarmörkunum og uppbyggingu þeirra. Önnur sé þau gögn sem er til að dreifa, þau nái ekki nógu langt aftur til að hægt sé að vinna úr gögnum þriggja ára. Hin ástæðan sé að nýjar greiningar á dönskum gögnum bendi til að það að lenda undir fátæktarmörkum í eitt ár geti haft langtímaafleiðingar og þá sérstaklega fyrir börn. Í samtali við Jótlandspóstinn sagði hann að viðmiðið væri byggt á útreikningum hagstofunnar og væri ekki nýtt opinbert viðmið heldur byggt á útreikningum frá gamla viðmiðinu sem hafi verið faglega unnið og sérfræðingar hafi mælt með því.
Eins illa og Cepos tekur nýja viðmiðinu þá tekur Atvinnumálaráð verkalýðshreyfingarinnar því fagnandi og segir að hingað til hafi umræðan um fátækt alltaf endað með að rætt væri um hvernig eigi að mæla vandann í stað þess að ræða hvernig sé hægt að takast á við hann.
Mismikil ánægja með viðmiðin
Talsmaður jafnaðarmanna í félagslegum málefnum fagnar nýja viðmiðinu og vill beina sjónum að því að aðstoða börn sem eru í fátæktarhópnum en þau hafi farið illa út úr þakinu sem var sett á fjárhagslega aðstoð við atvinnulausa. Talsmaður Liberal Alliance (Bandalag frjálslyndra) er hins vegar ekki ánægður með nýja viðmiðið og segir slæmt að viðmiðið brengli umræðuna og það komi niður á þeim sem helst þarfnist aðstoðar. Karen Ellemann, þingflokksformaður Venstre og fyrrverandi félagsmálaráðherra, segir að viðmiðið sé misvísandi og bendir á að fátækt erfist á milli kynslóða þar sem börn þeirra sem njóta opinberrar fjárhagsaðstoðar endi oft sjálf á bótum. Besta leiðin út úr þessu sé því að tryggja að foreldrarnir komist inn á vinnumarkaðinn.
Að öðru leyti hafa ráðherrar og talsmenn ríkisstjórnarinnar ekki viljað tjá sig mikið um málið en samkvæmt fréttum danskra fjölmiðla er bullandi óánægja á hægri vængnum með nýja viðmiðið. Það má hugsanlega rekja til stefnu ríkisstjórnarinnar sem hefur eins og fyrr segir töluvert snúist um að draga úr bótum til atvinnulausra og innflytjenda. Þetta segja vinstrimenn að hafi verið gert til að hægt væri að draga úr álögum á fyrirtæki og efnafólk en þó hefur ríkisstjórninni ekki tekist að koma öllum markmiðum sínum á þeim vettvangi áleiðis þar sem Danski þjóðarflokkurinn, sem tryggir minnihlutastjórninni meirihluta á þingi, hefur ekki ljáð máls á skattalækkunum til hátekjufólks. Þjóðarflokkurinn sækir mikinn stuðning til fólks úr neðri stéttum þjóðfélagsins og það lítur ekki vel út fyrir hann ef hann samþykkir skattalækkanir á þá sem hafa það best í þjóðfélaginu.
