Bjarni Benediktsson, fjármálaráðherra, kynnti nýtt fjárlagafrumvarp í morgun. Stendur fundurinn enn yfir.
Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að útgjöld ríkisins aukist um 55 milljarða, og tekjur aukist um tæpa 52 milljarða. Gert er ráð fyrir að afgangur af rekstri ríkissjóðs verði 29 milljarðar.
Heilbrigðismál verða sett í forgang og skal setja aukinn kraft í byggingu nýs Landspítala, sem fær 7,2 milljarða framlag, en framlög til málaflokksins verða aukin um 12,6 milljarða frá árinu 2018.
Alls aukast framlög til samgöngumála um 5,5 milljarða.
Landhelgisgæslan fær einnig nýjar þyrlur afhentar árið 2022, en fyrstu framlögin verða veitt á næsta ári.
Alls 25 milljarðar verða veittir til stuðnings vegna húsnæðis. Þeir verða í formi húsnæðisbóta, stofnframlaga til bygginga íbúða og vaxtabóta. Þá verða skattastyrkir í gegnum almennan séreignasparnað og stuðning til fyrstu kaupa íbúða. Einnig er lagt til að undaþága verði gerð á leigutekjum frá skatti og afsláttur veittur af stimpilgjöldum vegna fyrstu kaupa.
Einnig er lagt til að barnabætur hækki um 16% á milli ára. Þeir sem eru með laun undir meðaltekjum finna vel fyrir hækkuninni segir Bjarni, það getur munað um 100.000 krónur á ári.
„Nú fer að hægja um í hagkerfinu og það þýði að ríkið geti ekki staðið fyrir jafn miklum útgjaldavexti og áður,“
segir Bjarni og endurmeta þurfi útgjöldin.
„Áfram er þó svigrúm ef menn grípa til ákveðinna aðgerða, eins og sölu ríkiseigna,“
segir Bjarni sem ætlar að verja afganginum til niðurgreiðslu skulda ríkissjóðs.
Hann ætlar einnig að lækka skatta á fyrirtæki og einstaklinga.
Fjárlagafrumvarpið 2019
Fjárlagafrumvarp fyrir árið 2019 er lagt fram á Alþingi í dag. Gert er ráð fyrir að afgangur á heildarafkomu ríkissjóðs verði 1% af vergri landsframleiðslu árið 2019 eða um 29 milljarðar króna. Þetta er í samræmi við afkomumarkmið fjármálastefnunnar (tengill) og fjármálaáætlunarinnar (tengill), en rekstur ríkissjóðs hefur verið jákvæður síðustu ár þrátt fyrir verulegan vöxt útgjalda, sérstaklega til heilbrigðismála og félags-, trygginga- og húsnæðismála.
Alls aukast heildargjöld ríkissjóðs milli ára um 7% að nafnvirði, eða um ríflega 55 milljarða króna, en á móti er gert ráð fyrir að heildartekjur ríkissjóðs aukist um tæplega 52 milljarða. Er ljóst að þetta er við efri mörk mögulegs útgjaldavaxtar. Við þeim vexti verður brugðist með reglulegu endurmati á útgjöldum til þess að unnt sé að tryggja sem besta ráðstöfun fjármuna.
Framlög til heilbrigðismála verða aukin á árinu 2019 og vega þar þyngst framkvæmdir við nýjan Landspítala en áætlað er að verja 7,2 ma.kr. til þeirra á næsta ári. Auk þess verða framlög aukin vegna byggingar og rekstrar hjúkrunarheimila. Hækkun framlaga til heilbrigðismála milli 2018 og 2019 nemur 12,6 milljörðum króna að frátöldum launa- og verðlagshækkunum. Einnig er verulega er aukið við framlög til félags-, húsnæðis- og tryggingamála en þar nemur heildarhækkunin 13,3 ma.kr. að frátöldum launa- og verðlagshækkunum.
Áfram er lögð áhersla á fjárfestingar í innviðum. Til viðbótar við uppbyggingu nýs Landspítala við Hringbraut er gert ráð fyrir 5,5 milljarða króna aukningu til samgöngumála sem skýrist fyrst og fremst af sérstöku átaki í samgöngumálum á árunum 2019-2021 sem fjármagnað verður með tímabundnum umframarðgreiðslum fjármálafyrirtækja líkt og boðað var í gildandi fjármálaáætlun. Gert er ráð fyrir að framlög til samgöngu- og fjarskiptamála verði aukin um 9% á árinu 2019 en framlög til málaflokksins verða ríflega 43,6 ma.kr.
Af öðrum stærri fjárfestingarverkefnum má nefna fyrstu framlög til kaupa á nýjum þyrlum fyrir Landhelgisgæsluna, sem gert er ráð fyrir að verði afhentar árið 2022, auk uppbyggingar Húss íslenskunnar.
Á næsta ári er gert ráð fyrir að stuðningur vegna húsnæðis aukist um ríflega 900 miljónir króna. Þá verður stuðningurinn alls um 25,4 milljarðar króna en hann er veittur eftir nokkrum ólíkum leiðum, svo sem í formi húsnæðisbóta, stofnframlaga til byggingar almennra íbúða og vaxtabóta. Einnig er húsnæðisstuðningur veittur með skattastyrkjum vegna almenns séreignarsparnaðarúrræðis og stuðnings til fyrstu kaupa, auk undanþágu leigutekna frá skatti, afsláttar á stimpilgjöldum vegna fyrstu kaupa og endurgreiðslu á virðisaukaskatti til byggjenda vegna sölu og leigu íbúðarhúsnæðis og til fasteignaeigenda vegna viðhaldsvinnu.
Á næsta ári verður unnið að fyrstu áföngum í breytingum á samspili tekjuskatts- og bótakerfa, sem er eitt af stefnumálum ríkisstjórnarinnar. Í febrúar lýsti ríkisstjórnin því yfir að í tengslum við endurskoðun kjarasamninga á almennum markaði yrði hafin endurskoðun á tekjuskattskerfinu með áherslu á lækkun skattbyrði og mögulegar breytingar á fyrirkomulagi persónuafsláttar og samspili við bótakerfi sem ætlað er að styðja við tekjulægri hópa. Því er samhliða frumvarpi til fjárlaga lagt til að gripið verði til aðgerða sem miða að því að liðka fyrir samningum á vinnumarkaði.
Lagt er til að persónuafsláttur hækki um 1 prósentustig umfram lögbundna 12 mánaða hækkun vísitölu neysluverðs á árinu 2019. Jafnframt er gert ráð fyrir því að hækkun þrepamarka efra skattþreps verði miðuð við vísitölu neysluverðs, en tenging marka efra þrepsins við vísitölu launa skapar ákveðið misræmi þar sem persónuafslátturinn og þar með skattleysismörkin fylgja vísitölu neysluverðs. Við því er nú brugðist með því að festa mörk efra þrepsins við vísitölu verðlags. Við þetta verður jafnræði milli ólíkra tekjuhópa gagnvart skattkerfinu meira og skattgreiðslur almennings lækka um 1,7 ma.kr.
Samhliða hækkun persónuafsláttar og tengingu þrepmarka efra skattþreps við vísitölu neysluverðs verða barnabætur hækkaðar verulega, eða sem svarar til 1,6 ma.kr. frá gildandi fjárlögum. Það felur í sér 16% hækkun milli áranna 2018 og 2019. Auk hækkunar fjárhæða og viðmiðunarmarka skerðingar barnabóta er í fjárlögum gert ráð fyrir nýju þrepi skerðingar á barnabótum sem er ætlað að tryggja að hækkunin skili sér fyrst og fremst til lágtekju- og lægri millitekjuhópa. Vaxtabætur hækka einnig, um sem nemur 13% frá áætlaðri útkomu 2018.
Í tengslum við framlagningu fjárlagafrumvarps fyrir árið 2019 er lagt til að tryggingagjald lækki í ársbyrjun 2019 um 0,25 prósentustig og aftur um 0,25 prósentustig í ársbyrjun 2020. Samanlagt þýðir þetta um 9,3% lækkun á gjaldinu. Er aðgerðinni ætlað að stuðla að jafnvægi á vinnumarkaði og því að launahækkanir á næsta ári leiði síður til verðbólgu.
Þrátt fyrir að hægist á vexti er hann enn umtalsverður og talsvert meiri en flest þróuð hagkerfi í Evrópu geta vænst. Staða efnahagsmála telst góð á flesta mælikvarða eins og endurspeglast í mati lánshæfisfyrirtækjanna á ríkissjóði, en lánshæfiseinkunn Íslands hefur jafnt og þétt hækkað síðustu ár og er nú metin A/A-1 og A hjá S&P Global og Fitch, með stöðugum horfum en A3 með jákvæðum horfum hjá Moody‘s. Núverandi einkunnir grundvallast á háum þjóðartekjum, sterkum stofnunum, góðum lífskjörum og viðskiptaumhverfi.
Skuldir ríkissjóðs hafa lækkað hratt síðustu ár. Heildarskuldir hafa lækkað um 658 milljarða króna á sex árum og hlutfall þeirra af landsframleiðslu lækkað úr 86%, þegar það var hæst árið 2011, í 31% í lok þessa árs. Frá miðju ári 2017 til miðs árs 2018 lækkuðu skuldir ríkissjóðs um 88 ma.kr. en það samsvarar því að skuldir hafi lækkað um 10 milljónir á klukkustund. Vegna þessara aðgerða munu skuldir ríkissjóðs fara undir viðmið fjármálareglna laga um opinber fjármál í fyrsta sinn árið 2019. Útlit er fyrir að hrein vaxtagjöld verði um 26 milljörðum lægri árið 2019 en árið 2011.
Auk þess sem skuldir ríkissjóðs hafa verið lækkaðar hafa háar fjárhæðir verið greiddar inn á lífeyrisskuldbindingar, en þessar aðgerðir auka sjálfbærni ríkisfjármálanna til langs tíma litið og koma í veg fyrir að núlifandi kynslóðir taki út lífskjör á kostnað þeirra sem á eftir koma. Áformuð stofnun Þjóðarsjóðs með lagasetningu á þessu þingi, sem ætlað er að safna upp arði af orkuauðlindum, getur stutt við þessa stefnu um sjálfbærni opinberra fjármála.
Framsetning fjárlagafrumvarps
Fjárlög byggjast á fjármálastefnu og fjármálaáætlun. Lögð eru fram tvö skjöl, annars vegar frumvarpið sjálft og hins vegar fylgirit. Fylgiritið sýnir meðal annars skiptingu fjárheimilda í fjárveitingar til ríkisaðila í A-hluta, verkefna og í varasjóði málaflokka.
